چالش توسعه در جوامع عربی با قرارگیری خانواده و قبیله در رأس مهمترین نهادهای حزبی و حکومتی

 

فاروق نجم‌الدین

مقدمۀ کتاب مفهوم نقد در نهضت‌های تجدد‌خواه جهان عرب

 

دولت‌های توسعه‌گرا در کشورهای عربی، مدت‌های مدید زمام امور را در دست داشتند. سرعت تشکیل دولت‌های مدرن موجب شد که همان ائتلاف نیروهای محلی زمام امور را در دست گیرند.

 

در دوران عثمانی تعلقات قبیله‌ای و طایفه‌ای در جوامع عرب حرف اول را می‌زد. این الگو با الگوی دولت مدرن بسیار فاصله داشت. زمامداران جدید برای تثبیت قدرتِ خود مجدداً پیوندهای محکمی با نهاد قبیله و نظام پدرسالار اجتماعی برقرار کردند.

 

به همین جهت می‌بینیم که حتی دولت‌هایی که خود را مدعی حکومت مبتنی بر نهادهای دموکراتیک و حزبی می‌دانستند، خانواده و قبیلۀ خود را در رأس مهمترین نهادهای حزبی و حکومتی قرار دادند.

 

شاخص‌ترین جلوه این شیوه از حکومت‌داری ظهور حکومت‌های موروثی در درون نظام‌های جمهوری بود که در حقیقت می‌توان آن را تداوم و احیای همان شیوه دیرینه و سنتی دانست.